• วินทร์ เลียววาริณ
    2 ปีที่ผ่านมา

    หากใครถามว่าผมชอบเรื่องสั้นหักมุมจบที่ตนเองเขียนเรื่องไหนมากที่สุด ลำดับต้นๆ น่าจะเป็น มนุษยธรรม ในชุด สมุดปกดำกับใบไม้สีแดง

    ในเรื่องนี้ผมสร้างตัวละครตำรวจคนหนึ่งที่รักษาความซื่อสัตย์อย่างยิ่งยวด เพราะในตอนเด็ก บิดาของเขาเคยทำโทษเฆี่ยนเขาที่ลอกข้อสอบเพื่อน

    บิดาของเขายกเรื่องหนึ่งมาเล่าให้ฟังเป็นอุทาหรณ์ แล้วบอกว่า "โลกนี้มีคนมากมายหลากเผ่าหลายพันธุ์ หน้าตา รูปร่างไม่ต่างกัน สิ่งเดียวที่ทำให้เราต่างกันอยู่ที่ค่าของคน และค่าของคนก็ขึ้นอยู่กับการเคารพสิทธิของตัวเองเท่านั้น ถ้าหากเราคิดว่าตัวเราเองไม่มีค่า เราก็ไม่มีค่า การไม่ซื่อสัตย์ต่อตัวเองก็คือการดูหมิ่นและละเมิดสิทธิของตัวเองอย่างแรง เพราะคิดว่าตัวเองไม่มีคุณค่าที่สมควรได้รับสิ่งดีๆ ในชีวิต ดังนั้นหากไร้ความซื่อสัตย์แล้ว ก็ไร้ทุกอย่าง แกเห็นด้วยไหม?”

    ตัวละครตำรวจคนนี้พยักหน้า บิดาจึงกล่าวว่า “ในเมื่อแกเห็นด้วย พ่อจึงต้องเฆี่ยนแกเพื่อตอกย้ำให้แกจดจำคำพูดเหล่านี้เอาไว้โดยไม่มีวันลืม”

    เมื่อไม้เรียวสัมผัสก้น เขามีแต่ความสำนึกตื้นตันที่เกิดมาเป็นลูกของพ่อ ขณะเดียวกันก็น้อยใจที่เกิดมาเป็นคนจน เขาจะบอกพ่อได้อย่างไรว่า เขาลอกข้อสอบเพื่อนเพราะเขาแอบใช้เวลาเรียนเกือบทั้งหมดไปทำงาน และเขาไม่ต้องการเรียนซ้ำชั้นให้เป็นภาระของพ่อ

    เรื่องที่บิดาของตัวละครคนนี้เล่าเป็นเรื่องในหนังสืออ่านธรรมจริยา เล่ม ๕ เขียนโดยเจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี สมัยผมเป็นเด็ก เราเรียนเล่มนี้ในโรงเรียน

    ขอยกเรื่องนี้มาให้อ่านทั้งเรื่องดังนี้

    .............

    หญิงหม้ายคนหนึ่งจอดแพที่พระนครศรีอยุธยา มีความประสงค์จะให้บุตรได้เล่าเรียนมีความรู้ จึงพาบุตรมาส่งที่สถานีรถไฟ จะให้ลงมาอยู่กับลุง และเรียนหนังสือในโรงเรียนที่กรุงเทพฯ

    หญิงคนนี้เป็นคนจน ตั้งแต่สามีถึงแก่กรรมแล้ว ก็ได้อาศัยการค้าขายเลี้ยงตัวมา บัดนี้เก็บเล็กประสมน้อย ได้เงินพอตัดเสื้อตัดกางเกงให้บุตร และเหลืออีกนิดหน่อยก็สำหรับเป็นค่ารถไฟ และค่าหนังสือเท่านั้น

    เมื่อพาบุตรมาตามทางจึงพูดแก่บุตรว่า "อายุเจ้าครบ ๑๒ ปี เมื่อวานนี้ ถ้าจะครบเอาพรุ่งนี้ก็จะดีทีเดียว จะได้เสียค่ารถไฟแต่เพียงครึ่งหนึ่ง เหลืออีกครึ่งหนึ่งเก็บเอาไว้ซื้ออะไรกินที่บางกอก

    แต่นี่อายุเต็ม ๑๒ ปีเสียแล้ว จะต้องเสียเต็มราคาเท่ากับผู้ใหญ่ แม่ก็ไม่มีเงินจะให้สำหรับเจ้าไปซื้ออะไรกินอีก"

    บุตรแหงนดูมารดาแล้วอ้อนวอนว่า "นอกจากค่าหนังสือและค่ารถไฟนี้ แม่จะไม่ให้ฉันมีเงินติดตัวไปบ้างสักนิดหน่อยหรือ" พูดดังนั้นแล้วก็ทำตาแดงๆ

    มารดามีความเวทนา แทบจะให้เงินที่เหลืออยู่ไปแก่บุตรทั้งหมด แต่หากจนใจให้ไม่ได้ เพราะมีบุตรเล็กๆ ที่ต้องเลี้ยงอีกหลายคน จึงมิได้ให้

    พอไปถึงสถานีไปขอซื้อตั๋วให้บุตรสำหรับไปกรุงเทพฯ เจ้าพนักงานขายตั๋วแลเห็นรูปร่างเด็กเป็นเด็กเล็กจึงถามว่า "ตั๋วเด็กครึ่งราคาหรือจ๊ะ"

    หญิงหม้ายนิ่งอยู่สักครู่หนึ่ง ทำให้บุตรใจเต้นนึกว่ามารดาจะตอบแต่กระอ้อมกระแอ้มค่อยๆ ว่า "จ้ะ" หรือนิ่งเสียเป็นแต่เพียงพยักหน้ารับก็ได้ แต่มารดาก็หาได้ทำดังนั้นไม่ นิ่งอยู่สักครู่หนึ่ง แล้วกลับตอบว่า "ไม่ใช่จ้ะ อายุเกิน ๑๒ ปีแล้ว ตามข้อบังคับของกรมรถไฟ เห็นจะต้องเสียเต็มราคาเหมือนผู้ใหญ่กระมัง"

    เจ้าพนักงานก็ขายตั๋วอย่างสำหรับผู้ใหญ่ให้ หญิงหม้ายรับส่งให้บุตร แล้วกล่าวโดยยิ้มย่องว่า "ลูกเอ๋ย นี่แน่ะ ตั๋วกับคำจริง เก็บเอาใส่กระเป๋าไว้เถิด ดีกว่าได้เงินสองสามสลึง เพราะพูดปดหลอกลวงเขา"

    พอส่งบุตรขึ้นรถไฟและลาจากกันเสร็จแล้ว รถไฟก็ออก บุตรรู้สึกในใจว่าที่มารดาบอกความจริงแก่เขานั้น เป็นการถูกแล้ว

    ยิ่งเมื่อถึงกลางทางคนตรวจตั๋วมาขอดูตั๋ว ยิ่งรู้สึกว่ามารดาทำถูกยิ่งขึ้น เพราะถ้าถือตั๋วครึ่งราคา อันเป็นตั๋วไม่แสดงความจริงแล้ว จะแลดูหน้าคนตรวจตั๋วได้อย่างไร แต่นี่มีตั๋วที่แสดงความจริง ได้ชื่อว่าเป็นผู้เดินทางอันสุจริตแท้แล้ว จะดูหน้าใครๆ ก็ได้ ไม่ต้องมีความสะทกสะท้าน

    เมื่อคนตรวจตั๋วส่งตั๋วคืนให้ แล้วพยักหน้าบอกว่า "ถูกต้องแล้ว"

    คำนี้ดังก้องอยู่ในใจของเด็กนั้น ทำให้ไม่ลืมคำจริงของมารดาเลย

    เมื่อรถไฟมาถึงกรุงเทพฯ เวลาค่ำ และเด็กนี้ได้พบกับลุงผู้มาคอยรับอยู่แล้ว จึงเดินตามลุงออกจากสถานี้ไป

    เวลาส่งตั๋วคืนให้ที่ทางออก ถึงแม้ว่ากระเป๋าไม่มีเงินติดเลย ก็ได้รับความรู้สึกอิ่มใจเป็นอย่างยิ่ง ในการที่ไม่ได้หลอกลวงปิดบังเงินค่าโดยสารของกรมรถไฟไว้ครึ่งหนึ่ง

    ต่อมาภายหลัง เมื่อเด็กคนนั้นจะแสดงสิ่งใดที่ไม่จริง ก็นึกถึงคำของมารดาที่สถานี และคำว่าถูกต้องแล้ว ของคนตรวจตั๋วในรถไฟได้เสมอ ทำให้แสดงความเท็จออกไม่ได้
    บทเรียนใดในโรงเรียนทั้งหมดที่ได้เรียนนั้น ไม่มีอะไรจะมีราคามากกว่าบทเรียนที่ได้รับจากมารดา และใส่มาในกระเป๋าแทนเงินที่จะโกงกรมรถไฟได้ เมื่อครั้งขึ้นรถไฟจากสถานีพระนครศรีอยุธยามาแต่เล็กๆ นั้นเลย

    ...........

    ตำราเรียนในสมัยนั้นได้มาตรฐานทุกอย่าง ทั้งการใช้ภาษา การเล่าเรื่อง และคติสอนใจ

    วินทร์ เลียววาริณ 24-2-23

    1
    • 0 แชร์
    • 77
บทความล่าสุด
ดูทั้งหมด