• วินทร์ เลียววาริณ
    5 เดือนที่ผ่านมา

    ลงเรื่อง ฟ. ฮีแลร์ และบทอาขยาน “วิชาเหมือนสินค้า อันมีค่าอยู่เมืองไกล" แล้ว หลายคนเข้าใจว่า ฟ. ฮีแลร์ เป็นผู้แต่งบทนี้

    จากข้อมูลหลายแหล่ง โดยเฉพาะของ รศ. ดร. สุภาพร คงศิริรัตน์ อาจารย์ภาควิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร ชี้ว่า ฟ. ฮีแลร์ไม่ได้แต่งบทนี้

    บทอาขยานที่นักเรียนในสมัยก่อน (รวมทั้งผม) เรียน มาจาก ดรุณศึกษา เล่ม 3 เนื้อความว่า

    “วิชาเหมือนสินค้า อันมีค่าอยู่เมืองไกล 
    ต้องยากลำบากไป จึงจะได้สินค้ามา

    จงตั้งเอากายเจ้า เป็นสำเภาอันโสภา 
    ความเพียรเป็นโยธา แขนซ้ายขวาเป็นเสาใบ

    นิ้วเป็นสายระยาง สองเท้าต่างสมอใหญ่
    ปากเป็นนายงานไป อัชฌาสัยเป็นเสบียง

    สติเป็นหางเสือ ถือท้ายเรือไว้ให้เที่ยง
    ถือไว้อย่าให้เอียง ตัดแล่นเลี่ยงข้ามคงคา

    ปัญญาเป็นกล้องแก้ว ส่องดูแถวแนวหินผา
    เจ้าจงเอาหูตา เป็นล้าต้าฟังดูลม

    ขี้เกียจคือปลาร้าย จะทำลายให้เรือจม
    เอาใจเป็นปืนคม ยิงระดมให้จมไป

    จึงจะได้สินค้ามา คือวิชาอันพิสมัย
    จงหมั่นมั่นหมายใจ อย่าได้คร้านการวิชา

    ...............

    พึงสังเกตว่า ในบท 'วิชาเหมือนสินค้า' นี้เขียนว่า "สองเท้าต่างสมอใหญ่"

    แต่ในดรุณศึกษาฉบับแรกของ ฟ. ฮีแลร์ ใช้ว่า "สองเท้าต่างสมอไม้"

    และชื่อเรื่องของฉบับ ฟ. ฮีแลร์ ก็ไม่ใช่ 'วิชาเหมือนสินค้า' แต่คือ 'ยานนาวาวิเศษ'

    ในยุคที่ ฟ. ฮีแลร์ เข้ามาสยามนั้น เป็นปลายรัชกาลที่ 5 มีเรือกลไฟแล้ว และใช้สมอเหล็ก มีแต่เรือสำเภาไทยยุคต้นรัตนโกสินทร์จึงใช้สมอไม้ผูกด้วยหิน

    ในฉบับแรกนั้น ฟ. ฮีแลร์ ได้วงเล็บตอนท้ายบทว่า "ของบุราณ" ให้เครดิตว่าบทนี้เป็นงานเก่า ยกมาพิมพ์ใหม่ แต่ก็ไม่รู้ว่าใครแต่ง

    แล้วใครเป็นคนแต่งบทอาขยานนี้กันแน่?

    เมื่อสืบค้นดูก็พบว่าคนแต่งคือ หมื่นพรหมสมพัตสร (นายมี) กวีและจิตรกรในสมัยรัชกาลที่ 3 แต่งบทประพันธ์ไว้มากมาย

    และหลักฐานก็ชัดเจนว่า “วิชาเหมือนสินค้า อันมีค่าอยู่เมืองไกล" อยู่ในบทที่ 41 ของหนังสือ  ศรีสวัสดิวัตร เชื่อว่าแต่งช่วงที่นายมีบวชเป็นพระในวัดพระเชตุพนฯ แต่งมาสอนเด็กวัด

    ก็ว่าตามหลักฐานนะครับ

    วินทร์ เลียววาริณ
    23 เมษายน 2568

    0
    • 2 แชร์
    • 610
บทความล่าสุด
ดูทั้งหมด