หลังหนังเรื่อง No Time to Die ออกฉาย เจ้าของแฟรนไชส์ 007 ขายสิทธิบัตรทั้งหมดให้ค่าย Amazon แต่ยังกั๊กเรื่องอำนาจคุมความคิดสร้างสรรค์ จนเมื่อปีก่อนก็ยอมปล่อยมือทุกประการ ให้ Amazon มีอำนาจเต็มที่ด้านความคิดสร้างสรรค์

ดูจากผลงานก่อนๆ ของ Amazon ชาวโลกไม่แน่ใจว่า เจมส์ บอนด์ ในมือ Amazon จะเน่าไหม ค่ายใหม่นี้จะตักตวงผลประโยชน์จากสายลับ 007 เป็นหนัง ซีรีส์ เกมโชว์ ลิเก ลำตัด รำวง ฯลฯ ไหม

อาทิตย์นี้น่าจะมีข่าวดีคือ Amazon เลือก เดอนิ วิลเนิฟ มากำกับ 007 ตอนใหม่

เดอนิ วิลเนิฟ เป็นมือดีคนหนึ่งในยุทธจักร ทำได้ทั้งหนังบู๊ หนังไซไฟ หนังดรามา เครดิตของเขาได้แก่ Incendies, Prisoners, Enemy, Sicario, Arrival, Blade Runner 2049, Dune 1-2 ล้วนเป็นงานเกรด A

ดังนั้นชาวโลกเชื่อมั่นว่า 007 ตอนใหม่น่าจะออกมาดี

ข่าวว่าวิลเนิฟเป็นแฟนหนังชุดนี้ และอยากทำ 007 โดยเคารพต้นฉบับดั้งเดิมของ เอียน เฟลมมิง

ก็ไม่รู้ว่าจะทำได้แค่ไหน แต่บอกตรงๆ ว่าเชื่อมือวิลเนิฟ

ความจริงอยากดู Rendezvous with Rama ฝีมือของเขาก่อนนะ แต่ 007 จะมาก่อนก็ได้

ขออย่างเดียวอย่าเปลี่ยนใจมากำกับหนังเรื่อง 'รักร้าวที่ชายแดนเขมร' ก็แล้วกัน ผมไม่ชอบดูหนังน้ำเน่าเศร้าขมขื่น

วินทร์ เลียววาริณ
28-6-25

บทความเรื่องสงครามยูเครน (Not one inch eastward) มีสองความเห็นที่น่าสนใจ จึงต้องเขียนขยายความ เช่นเคย ผมเขียนด้วยหลักฐานทางประวัติศาสตร์

ข้อหนึ่งคือทำไมรัสเซียยึดไครเมีย ข้อสองคือ ยูเครนเป็นรัฐอิสระ ย่อมมีสิทธิ์ที่จะกำหนดทิศทางประเทศมิใช่หรือ

ว่าเรื่องไครเมียก่อน

ไครเมียเป็นจุดยุทธศาสตร์สำคัญ ในปี 1954 ครุสชอฟผู้นำโซเวียตยกให้อยู่ในความดูแลของยูเครน

ปูตินยึดไครเมียในช่วงเดือนกุมภาพันธ์-มีนาคม 2014 ก่อนหน้านั้นเกิดเหตุเดินขบวนขับไล่รัฐบาลยูเครนที่โปรรัสเซีย ที่เรียกว่า The Revolution of Dignity (หรือ Euromaidan) ตายไปไม่น้อย

ในช่วงชุมนุม วุฒิสมาชิกสหรัฐฯสองคนคือ Chris Murphy และ John McCain ไปให้กำลังใจผู้ชุมนุม แม็คเคนบอกผู้ชุมนุมว่า "We are here to support your just cause, the sovereign right of Ukraine to determine its own destiny freely and independently. And the destiny you seek lies in Europe."

เอกอัครราชทูตสหรัฐฯ Victoria Nuland ก็ไปเยี่ยมผู้ประท้วงเช่นกัน (ฉากนี้คล้ายๆ ทูตสหรัฐฯชวนเด็กบ้านเรากินชีสเค้ก และพวกทูตยุโรปชอบมาเยี่ยมบางกลุ่มในบ้านเรา)

หากเราเป็นปูติน จะอ่านเหตุการณ์นี้ว่าอย่างไร ก็ต้องอ่านว่าสหรัฐฯ "มันมาแล้ว!"

การชุมนุมขับไล่ประธานาธิบดียูเครนที่โปรรัสเซียสำเร็จลุล่วง ปูตินสั่งยึดไครเมียในเดือนนั้นเอง

เอาละ ตรงนี้มีสองมุมมอง สองฝั่ง

ฝั่งหนึ่งว่าปูตินวางแผนจะยึดไครเมียคืนมานานแล้ว เพียงรอหาโอกาสเหมาะๆ ที่จะยึด ปูตินเห็นว่าไครเมียเดิมเป็นของรัสเซีย พลเมืองของไครเมียส่วนใหญ่เป็นรัสเซีย ครุสชอฟพลาดอย่างแรงที่ยกให้ยูเครน เมื่อเกิดเหตุจลาจลในยูเครนครั้งนี้ ก็ฉวยโอกาสยึดไครเมียคืนสู่แผ่นดินแม่

อีกฝั่งหนึ่งว่าการขับไล่ผู้นำยูเครนออกจากประเทศสำเร็จต่างหากที่เป็นต้นเหตุของการยึดไครเมีย เพราะรัสเซียมองว่าผู้นำกลุ่มใหม่โปรตะวันตก เดี๋ยวก็จะเข้า EU ต่อด้วย NATO เป็นอันตรายในการดำรงอยู่ (existential threat) ของรัสเซีย

ถามว่ายึดไครเมียผิดไหม ตามหลักสากล ก็ย่อมผิดแน่นอน แต่จะว่าไปแล้วก็อาจผิดน้อยกว่าการที่สหรัฐฯส่งกองทัพเรือไปโค่นราชวงศ์ฮาวาย แล้วยึดฮาวายเป็นรัฐที่ 50 ของตน เพราะพลเมืองไครเมียส่วนใหญ่เป็นชาวรัสเซีย อ๋อ! ใช่ สหรัฐฯก็มีความสามารถก่อรัฐประหารและยึดครองแผ่นดินอื่นเหมือนกัน!

.........................................

มาถึงข้อสอง ยูเครนเป็นรัฐอิสระ ประชาชนย่อมมีสิทธิ์ที่จะกำหนดทิศทางประเทศ หรือตามคำของแม็คเคน เป็น "sovereign right of Ukraine to determine its own destiny freely and independently" จริงไหม?

โดยหลักสากล ก็จริงอีกนั่นแหละ แต่โลกเราไม่ได้ง่ายอย่างนั้น เสรีภาพก็มีขอบเขตและผลที่ตามมา (consequence)

มันไม่ได้อยู่ที่ชาวยูเครนเลือกใช้สิทธิ์เสรีภาพอย่างไร มันมีอีกปัจจัยคือ เพื่อนบ้าน (รัสเซีย) คิดอะไรกับการเลือกใช้สิทธิ์เสรีภาพของพวกเขา ถ้ารัสเซียคิดว่าเสรีภาพของยูเครนที่จะเข้า NATO คืออันตรายในการดำรงอยู่ของเขา ก็บุกยูเครน

NATO เป็นองค์กรทางทหาร ไม่ใช่สมาคมพ่อค้า การเป็นสมาชิก NATO แปลได้อย่างเดียวว่าพร้อมรบกับรัสเซีย ในมุมมองของรัสเซีย หากยูเครนเป็นสมาชิก NATO ก็หมายถึงมีอาวุธปรมาณูมาจ่อชายแดน

ประวัติศาสตร์เต็มไปด้วยเหตุการณ์แบบนี้ เช่น การปฏิวัติร่ม (Umbrella Revolution หรือ Umbrella Movement) ที่ฮ่องกงในปี 2014 นักศึกษาย่อมมีสิทธิเดินขบวนต้านรัฐ แต่ consequence คือจีนมองว่ามันเป็น existential threat ของตน

ไม่ว่าสหรัฐฯและอังกฤษสนับสนุน Umbrella Movement อย่างที่จีนเชื่อหรือไม่ จีนมองเหตุการณ์นี้ด้วยโหมดเดียวคือมันเป็น existential threat และมีทางเลือกเดียวเท่านั้นคือปราบ

นี่ก็คือเหตุผลเดียวกับเหตุการณ์เทียนอานเหมิน ถามว่าฆ่าคนชุมนุมผิดศีลธรรมไหม ก็ย่อมผิด ผิดกฎหมายนานาชาติไหม ก็ผิดแน่นอน แต่ในมุมมองของผู้นำจีน เห็นว่าฆ่านักศึกษาไปสักแสนคนแลกกับความสงบของประเทศที่มีพลเมืองพันกว่าล้าน เป็นราคาที่เขายอมจ่าย เขาไม่ได้มองที่ผิดหรือถูก เขามองที่เกมในภาพรวม

หากคิดว่ามีแต่ประเทศจีนที่ทำ 'เรื่องแย่ๆ' อย่างนี้ ก็คิดใหม่ได้ ในปี 1962 คิวบาก็ใช้สิทธิเสรีภาพอนุญาตให้โซเวียตไปตั้งฐานจรวดขีปนาวุธที่นั่น สหรัฐฯไม่ได้มองว่ามันเป็นเสรีภาพ แต่มองว่ามันเป็น existential threat เพราะที่ตั้งของคิวบาจ่อคอหอยสหรัฐฯ เคนเนดีก็ส่งเรือรบไปล้อมคิวบา และเตรียมรบทันที (สร้างเป็นหนังเรื่อง 13 Days) 13 วันนั้นโลกเฉียดสงครามโลกครั้งที่ 3 มากที่สุดครั้งหนึ่ง โชคดีที่โซเวียตประเมินแล้วว่าไม่คุ้ม ก็ยอมถอนฐานยิงจรวด

สมมุติว่าวันพรุ่งนี้ชาวไต้หวันนึกอยากแสดงเสรีภาพ อนุญาตให้สหรัฐฯขนขีปนาวุธไปตั้งฐานที่ไต้หวัน คิดว่าจะเกิดอะไรขึ้น? จีนก็จะถล่มไต้หวันทันที ไม่มีทางเลือกอื่น ต่อให้เกิดสงครามโลกครั้งที่ 3 จีนก็จะทำ

ยูเครนก็คล้ายกัน มันตั้งอยู่ในจุดยุทธศาสตร์สำคัญ ถ้าผู้นำยูเครนอ่านเกมไม่ออก หรือมีตั้งธงไว้ก่อนว่าจะทำอะไร ประเทศก็พังได้ ดังที่ปรากฏ

ดังนั้นมันไม่ใช่สิทธิเสรีภาพของประเทศหนึ่งว่าจะทำอะไรก็ได้ ผู้นำประเทศต้องรู้ด้วยว่าอะไรคือ consequence ของทุกการตัดสินใจ โดยเฉพาะประเทศที่อยู่ในจุดยุทธศาสตร์สำคัญของโลก

นี่บอกว่าการเมืองระหว่างประเทศมองด้วยสายตา "ถูก" หรือ "ผิด" หรือ "เสรีภาพ" ไม่ได้ หมากรุกการเมืองไม่มีศีลธรรมใดๆ ทั้งสิ้น

ครั้งหนึ่งมีคนถามประธานาธิบดีนิกสันว่า พวกล็อบบี้ยิวที่คุมรัฐสภาสหรัฐฯมีจริงไหม นิกสันตอบเต็มปากเต็มคำว่า มีจริง พวกนี้ต้องการคุมนโยบายการต่างประเทศของสหรัฐฯ เพื่อให้คุ้มครองอิสราเอล แต่หน้าที่ของผู้นำสหรัฐฯต้องให้ความสำคัญของพลเมืองสหรัฐฯก่อน และถ้านโยบายนั้นบังเอิญตรงกับอิสราเอล ก็ถือว่ามีประโยชน์ร่วมกัน ไม่ใช่เอาประโยชน์ของอิสราเอลก่อน

การเป็นผู้นำประเทศจึงต้องรอบรู้ อ่านเกมหมากรุกระหว่างประเทศให้ออก อ่านเกมผิด บ้านเมืองก็พัง

วันสองวันนี้จะมีการชุมนุมขับไล่รัฐบาล 'ขายชาติ' ที่อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ ผู้อ่านรู้ไหมว่าอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิสร้างเพื่อเป็นอนุสรณ์ของอะไร ก็คือเหตุการณ์ จอมพล ป. พิบูลสงคราม ยกทัพไปตีฝรั่งเศสที่อินโดจีน เพื่อชิงดินแดนไทยที่เสียไปในสมัยรัชกาลที่ 5 คืนมา เพราะเมื่อเกิดสงครามโลก ฝรั่งเศสอ่อนแอ เป็นเวลาเหมาะ

แต่เมื่อไทยเดินหมากผิด ไปประกาศสงครามกับสัมพันธมิตร เราก็ถูกถล่มด้วยระเบิด หลังสงครามเราก็ต้องยกดินแดนคืนฝรั่งเศสอีกที ยังดีที่เราไม่สิ้นชาติ

เดินหมากผิดตาเดียว แพ้ทั้งกระดาน

วินทร์ เลียววาริณ
27-6-25

วันนี้เพื่อนของผมถามว่า เขียนเรื่องการเมืองโลกเรื่อง xxx แล้วยัง ผมตอบว่าเขียนไม่ได้ เพราะในเรื่องที่เขาว่านั้น ผมไม่รู้จริง และผมไม่อยากเขียนแบบ speculation

speculation คือคาดคะเน ตั้งทฤษฎีโดยไม่จำเป็นต้องมีหลักฐานชัดแจ้ง

ช่วงหลังนี้ผมเผลอตัวไปเขียนบทวิเคราะห์การเมืองโลกอยู่หลายตอน ทั้งที่ไม่ใช่พื้นที่ที่ผมอยากทำเท่าไรนัก ผมชอบเขียนนิยายมากกว่า

ในความเห็นของผม การเขียนบทวิเคราะห์การเมืองโลกมีสองแบบ

แบบแรกผมเรียกว่า speculation คือรับข้อมูล ข่าวสาร แล้วมาตั้งทฤษฎีว่ามันเป็นอย่างนั้นอย่างนี้ ทั่วโลกมีนักวิเคราะห์แบบนี้มากมาย อ่านและฟังสนุกดี แต่จริงไม่จริงเราไม่รู้ ถูกบ้างผิดบ้าง ขึ้นกับผู้ตั้งทฤษฎีมีประสบการณ์มากแค่ไหน แต่บางทีคนมีประสบการณ์ก็พลาดได้ เป็นเรื่องธรรมดา

แบบที่สองคือ เสนอบทเรียนทางประวัติศาสตร์ ก็คือสิ่งที่ผมพยายามทำ

เท่าที่ผ่านมา สิ่งที่เรียกว่า 'บทวิเคราะห์การเมืองโลก' ที่ผมเขียนมักอ้างอิงประวัติศาสตร์ที่เกิดขึ้นจริง มีหลักฐานจริง แล้วใช้หลักฐานข้อมูลเหล่านี้มาพยายามอธิบายเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น

สำหรับแบบที่สองนี้ ผู้อ่านต้องขบคิด วิเคราะห์ด้วยเวลาอ่าน เพราะผมก็อาจพลาดตอนโยงได้เหมือนกัน

ตอนผมเขียนนวนิยาย ปีกแดง เมื่อยี่สิบกว่าปีก่อนนั้น เป็นครั้งแรกที่ผมต้องรีเสิร์ชข้อมูลประวัติศาสตร์ระหว่างประเทศจำนวนมหาศาล และเรียนรู้ว่า ในเรื่องหนึ่งๆ มีหลายมุม (perspective) ถ้ามีอคติล่วงหน้า ก็จะพลาดมุมอื่นที่อาจจะถูกต้อง

การเขียนนวนิยายยังพอกล้อมแกล้มในเรื่องข้อมูลไม่ตรงหรือมีอคติได้บ้าง แต่หากเป็นสารคดี ข้อมูลต้องเป๊ะ ไม่งั้นมันก็เป็นแค่ speculation และถ้าเราไม่รู้ว่ามันคือข้อมูลจริงหรือ speculation เราก็จะพลาดความจริงได้ง่าย

ผู้อ่านจึงต้องอ่านข่าวสารและบทวิเคราะห์ให้ออกว่า มันเป็น speculation หรือไม่ แล้วคิดต่อไป จึงจะมองเห็นภาพได้ชัดขึ้น และทำให้เรามองแต่ละเหตุการณ์ได้ลึกขึ้น

speculation นั้นสนุกกว่า ทั้งการเสพและการถก แต่ต้องระวังนิด เพราะมันอาจทำให้ความคิดเราเขวได้

วินทร์ เลียววาริณ
26-6-25