หากแอลเอสดีเป็นสารกระตุ้นเพื่อสู่สวรรค์ของชาวบุปผาชนอเมริกันในยุคทศวรรษ 1960 ชาเขียวก็อาจจัดว่าเป็นสารกระตุ้นของชาวเซนมานานนับพันปี

เมื่อ เอไซ เซนจิ นำแนวคิดสายหลินฉีจากเมืองจีนไปเผยแผ่ในญี่ปุ่น เรียกว่า รินไซ เซน ตั้งวัดเซนแห่งแรกของญี่ปุ่น นอกจากเมล็ดธรรมแล้ว ท่านยังกลับมาพร้อมเมล็ดชา ท่านปลูกต้นชาที่วัดของท่านใกล้เมืองเกียวโต

ตลอดชีวิตที่เหลือศึกษาเรื่องการปลูกชาและการบ่มชาจนเชี่ยวชาญ จนสามารถเขียนตำราเกี่ยวกับชาชื่อ คิตสะ โยโจคิ (喫茶養生記) แปลว่า ดื่มชาเพื่อสุขภาพ การดื่มชาของพระเซนนั้นมีเจตนาเพื่อแก้ง่วง ไม่ให้ง่วงเหงาหาวนอนเวลาทำสมาธิ แต่ต่อมาก็ซึมซาบกลายเป็นวิถีชีวิตของญี่ปุ่นไป

อาจารย์เอไซคงคาดไม่ถึงว่า ชาเขียวกลายเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตญี่ปุ่นไปตลอดกาล นอกจากจะใช้ดื่มในชีวิตประจำวันแล้ว การดื่มชายังใช้เป็นการทำสมาธิของคนทั่วไปอย่างหนึ่ง เรียกว่า พิธีฉะโนะยุ

สถานที่ทำพิธีดื่มชาที่ดีมักเป็นกระท่อมเล็ก ๆ ที่แยกไกลออกไปจากอาคารอื่น ๆ มีสวนล้อมรอบ ต้นไม้สีเขียว เสียงน้ำไหลผ่านโขดหิน เสียงนกร้อง

ผู้เข้าพิธีดื่มชาต้องทำความสะอาดร่างกายก่อน โดยตักน้ำจากบ่อหินนอกกระท่อมด้วยกระบวยไม้ไผ่ล้างมือจนสะอาด จากนั้นก็คุกเข่า เลื่อนประตูไม้บุกระดาษออก คลานเข้าไปในกระท่อมช้า ๆ เข้าไปนั่งคุกเข่าในห้องอย่างสงบเสงี่ยม

โครงสร้างกระท่อมเป็นไม้ไม่ทาสี หลังคามุงฟางข้าว ผนังบุกระดาษโชจิ กำแพงด้านหนึ่งมักแขวนภาพวาดหรือตัวอักษร หรือจัดดอกไม้ พื้นกระท่อมปูด้วยเสื่อตาตามิ เว้นช่องกลางเป็นเตาไฟ

บรรยากาศแม้จะเคร่งขรึม แต่ผ่อนคลาย ผู้เข้าร่วมพิธีอาจสนทนากันเบา ๆ หรืออาจจะเงียบก็ได้ คนเตรียมพิธีจัดการก่อไฟ ใช้กระบวยไม้ไผ่ตักน้ำลงในกาด้วยกิริยาไม่เร่งรีบ

ผู้ชงชาทำความสะอาดกาน้ำชา ถ้วย กระบวย และเริ่มต้มน้ำ บนพื้นยังมีถ้วยชา ขนม ชาเขียวบด ผู้ชงชายื่นถาดขนมสี่ชิ้นมาให้พร้อมคำนับ ผู้เข้าพิธีคำนับตอบ และกินขนมนั้น เสร็จแล้วก็เช็ดอุปกรณ์ด้วยกระดาษขาว

ผู้ร่วมพิธียังสามารถสนทนากันได้ จนเมื่อน้ำในกาเดือดพล่าน มีไอพวยพุ่งออกมา ทุกคนจะเงียบ ผู้ชงชาใส่ชาเขียวบดในถ้วยชาดินเผา รินน้ำร้อน และกวนให้เข้ากันเป็นเนื้อเดียว เป็นชาเขียวข้น ผู้เข้าพิธียกถ้วยชาขึ้นจรดปากและดื่มอย่างไม่รีบร้อน

ประสบการณ์ในพิธีฉะโนะยุสำหรับคนที่มีวิถีชีวิตยุ่งเหยิงก็เช่นเดียวกับการนอนหลับสักงีบเพื่อให้กายใจสดชื่นขึ้น หรือดูหนังสักเรื่องเป็นการชำระคราบไคลจากวิถีชีวิตรกรุงรังของโลกภายนอก นี่มิใช่พิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์ทางศาสนาเช่นพิธีมิสซาของชาวคาทอลิก หากเป็นการหาวิเวกธรรม

ประสบการณ์พิธีดื่มชาเขียวสำหรับคนที่ห่างไกลเซนอาจเป็นเรื่องใหม่แต่เป็นความรู้สึกประหลาด มันเป็นการทำสมาธิอย่างหนึ่ง เป็นห้วงยามสั้น ๆ ที่ผู้ร่วมพิธีใกล้ชิดกับตัวตนของตนอีกครั้ง

ตัวตนดั้งเดิม ตัวตนที่หายไป...

วินทร์ เลียววาริณ
29-6-25

................................
จาก มังกรเซน และ Mini Zen (เซนฉบับการ์ตูน)
หนังสือหมดเมื่อไร จะไม่ตีพิมพ์ใหม่แล้ว

บทความการเมืองโลกช่วงสองวันนี้ใช้วลี existential threat บ่อยๆ บางคนฟังแล้วงง

ความจริงวลีนี้ใช้กันทั่วไปในเรื่องการเมืองโลก ไม่ใช่คำพิเศษอะไร แปลตรงตัวว่า อันตรายในการดำรงอยู่

แต่แปลว่า "ภัยของชาติ" อาจจะเข้าใจง่ายกว่า

ก็หมายถึงภัยที่คุกคามต่อชาติ ปกติมักหมายถึงภัยจากนอกประเทศ แต่ก็ไม่จำเป็นต้องเป็นภัยจากภายนอกอย่างเดียว

นี่ก็คือเหตุผลที่ใช้อ้างกันเมื่อรัสเซียบุกยูเครน อิสราเอลทิ้งระเบิดอิหร่าน อิหร่านถล่มอิสราเอล สหรัฐฯถล่มอิหร่าน ฯลฯ

สำหรับเมืองไทย ก็เจอ existential threat มาแล้วหลายรอบ ยกตัวอย่าง เช่น ภัยคอมมิวนิสต์ในยุคหนึ่งหลายชาติถือว่าเป็น existential threat

ในปี 2522 เวียดนามกร่างมาก ตอนนั้นชนะสงครามเวียดนามมาไม่กี่ปี กำลังห้าว ประสบการณ์การรบก็อัดแน่น มันมือมาก

วันดีคืนดีเสนาธิการเวียดนาม นายพลวันเทียนดง มันสมองที่วางแผนยึดไซ่ง่อนได้ บุกกัมพูชา ขับไล่พวกเขมรแดง และเลยต่อมาถึงชายแดนไทย

วันเทียนดงเปรยว่า จะบุกยึดกรุงเทพฯในเวลาแค่สองชั่วโมง (คล้ายๆ กับที่อังเคิลบอกว่าจะยิงอาวุธถึงกรุงเทพฯอะไรนั่น ไม่ต้องตกใจ ไม่น่าจัดเป็น existential threat เป็น existential joke มากกว่า)

คำขู่ของเวียดนามนี่ก็คือ existential threat เพราะเวียดนามเตรียมพลไว้จริงๆ ถ้าไทยอ่อนแอ จะกลายเป็นประเทศคอมมิวนิสต์ได้ง่ายดาย

เวลานั้นพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทยก็กำลังทำงานใต้ดินอยู่ด้วย ดังนั้น พล.อ. เปรม ติณสูลานนท์ จึงเจอทั้ง existential threat ทั้งภายนอกและภายในประเทศ

แล้วทำอย่างไร?

ตรงนี้ผู้อ่านหลายคนอาจรู้แล้ว ปี 2522 เมื่อจีนลงมือสั่งสอนเวียดนาม ยิงปืนใหญ่ใส่เวียดนาม เวียดนามต้องถอนกำลังจากไทยไปต้านจีน เราก็เข้าหาจีนโดยตรง ขอให้ยุติสนับสนุน พคท. จีนตกลง

พล.อ. เปรมตามอีกดอกโดยออกนโยบาย 66/2523 พคท. ก็จบบทบาท นักศึกษากลับบ้านมาเรียนหนังสือต่อ

นี่คือการจัดการแก้ภัยคุกคามของชาติในยุค พล.อ. เปรม จัดการ existential threat ทั้งภายนอกและภายในประเทศทีเดียว สมฉายานักฆ่าแห่งลุ่มน้ำเจ้าพระยา

ปัญหาคือเรามัวแต่คิิดว่า existential threat เป็นเรื่องการเมือง จริงๆ แล้วยังมี existential threat อีกอย่างหนึ่งที่ร้ายแรงกว่ามากคือคอร์รัปชั่น มันสามารถกัดกินประเทศจนล้มได้ และเราก็กำลังจะล้มเพราะปลวกคอร์รัปชั่น ปลวกพวกนี้แดกทุกระดับประทับใจ

หากเราให้คำจำกัดความของการขายชาติคือการบ่อนทำลายชาติ คอร์รัปชั่นก็คือการขายชาติอย่างหนึ่ง การขายเสียงก็คือการขายชาติเช่นกัน

ประเทศล้มได้จากภัยภายนอก ถ้าอ่านเกมไม่เป็น แต่ล้มได้ง่ายดายกว่าจากภายใน ถ้าไม่จัดการกับปลวกที่กัดแทะแผ่นดินก่อน

ปัญหาคือพวกปลวกมักจะชอบอาสาเป็นผู้นำ

วินทร์ เลียววาริณ
28-6-25