บางช่วงในสมัยหนุ่ม ๆ ผมเคยคิดออกบวช ธุดงค์ไปเรื่อย ๆ เพื่อหาทางหลุดพ้น หรือค้นพบความจริงแห่งชีวิต ตามมรรคาของนักบวชในอดีต

ความเป็นคนคิดมากและฟุ้งซ่านทำให้สมองโลดแล่นไปเรื่อย คิดว่าน่าจะมีสิ่งที่เรียกว่า ‘ความจริงสูงสุด’ ซึ่งเมื่อเรารู้ จะเข้าใจสรรพสิ่งในจักรวาล เผลอ ๆ อาจเข้าใกล้สภาวะนิพพานไปโน่น

เคยได้ยินคนไม่น้อยคิดอย่างเดียวกัน แสดงว่าเราได้รับการปลูกฝังมาจนมีความเชื่อว่าหนทางของการหลุดพ้นคือการออกบวชอย่างเดียว

ความคิดปลีกวิเวกกลางป่าเขานี้ค่อย ๆ เลือนหายไปในกาลเวลา เมื่อศึกษาศาสตร์ต่าง ๆ กว้างขึ้น มองโลกกว้างขึ้น ทำให้เกิดความคิดใหม่ว่า การแสวงหาน่าจะเป็นเรื่องภายใน ไม่เกี่ยวกับการออกไปข้างนอก จะอยู่ในป่า อยู่กลางเมือง ถ้าจะพบก็พบ ไม่ต้องเข้าป่า หรือต้องอยู่คนเดียว มีครอบครัว ก็แสวงหาได้

จิตรกรมือหนึ่งสามารถใช้กระดาษสกปรกวาดภาพวิจิตรตระการตาได้ ไม่จำเป็นต้องใช้กระดาษขาวสะอาดและสีราคาแพงจากต่างประเทศ ประติมากรมือเยี่ยมสามารถเสกรูปปั้นงดงามจากดินโคลนสกปรก ไม่จำเป็นต้องพึ่งหินอ่อนเนื้อดีจากยุโรป

ความสามารถที่จะพบ-สร้างอยู่ภายในตัวเรา ไม่ใช่ภายนอก

มีตัวอย่างมากมายจากนักบวชในอดีตที่พบว่า ยิ่งแสวงหายิ่งไม่พบ เพราะสิ่งแรกที่ควรทำคือละวางความคิดที่จะค้นพบเสียก่อน

ทางเซนบอกว่า เมื่อพบพระพุทธ ให้ฆ่าพระองค์เสีย

หมายความว่าอย่าคิดแสวงหาสภาวะแห่งพุทธะ (ความตื่นรู้)

เพราะการตั้งเป้าหาคำตอบสูงสุดเพื่อหลุดจากการยึดติด ก็คือการยึดติดอย่างหนึ่ง

ผมจึงชมชอบท่านเล่าจืื๊อ ปรมาจารย์ลัทธิเต๋าเป็นพิเศษ ท่านเป็นชาวบ้านธรรมดา ไม่เรื่องมาก เป็นอาแป๊ะแก่ ๆ ที่เราเห็นแถวเยาวราช ว่าง ๆ ก็ขี่ควายเล่น ดื่มน้ำชาหัวเราะสบายใจ แต่เข้าใจธรรมลึกซึ้ง

ท้องฟ้ากลางป่ากับกลางเมืองก็ท้องฟ้าฝืนเดียวกัน ความแตกต่างอยู่ที่เราเงยหน้าขึ้นมองหรือเปล่า

บางทีแค่สามารถทำความเข้าใจว่าชีวิตเป็นอย่างนี้ และใช้ชีวิตให้ดีที่สุด หากมีครอบครัว ก็มีหน้าที่รับผิดชอบ เมื่อหิวก็กิน เมื่อง่วงก็นอน

บางทีวิถีชีวิตของมนุษย์ที่แท้อาจจะง่ายกว่าที่เราคาดหวังและวาดภาพไว้

วินทร์ เลียววาริณ
27-6-25

เคยอยากได้ยางลบความทรงจำไหม?

เรื่องบางเรื่อง เหตุการณ์บางเหตุการณ์ในชีวิตเป็นบาดแผลลึกที่เราอยากจะลืม แต่ลืมไม่ได้ สิ่งเดียวที่มองเห็นว่าช่วยได้คือยางลบความทรงจำ

ลบความทรงจำที่ไม่ดี ที่เลอะเทอะจิตใจ

อกหักน่าจะเป็นอาการที่คนเป็นอยากได้ยางลบชนิดนี้ที่สุด คนรักตีจาก ทำให้หัวใจร้าวราน แต่ละวันผ่านไปอย่างเชื่องช้าและทรมาน เวลาผ่านไปเป็นปี อาการก็ไม่ดีขึ้น ความโกรธ ความเกลียด ความแค้นยังพลุ่งพล่านในหัวใจเป็นระยะ ๆ ทั้งรักทั้งแค้น หรือรักมากก็แค้นมาก

ถ้าได้ยางลบความทรงจำก็คงดี

เชื่อว่าผู้คนหลายพันล้านคนในโลกอยากได้ยางลบชนิดนี้

ปัญหาคือโลกเราไม่มียางลบความทรงจำ

ทว่าต่อให้มียางลบดังกล่าว มันก็เหมือนดื่มเหล้าดับทุกข์ เป็นการหนีปัญหาอย่างหนึ่ง

เราอาจเปรียบอาการอกหักกับการเป็นมะเร็ง ขั้นตอนการจัดการกับปัญหาคล้าย ๆ กัน

คนไข้โรคมะเร็งจำนวนมาก เมื่อได้ยินข่าวร้าย จะมีปฏิกิริยาแรกคือ Denial หรือโหมดปฏิเสธ ไม่เชื่อว่ามันเป็นความจริง ไม่ยอมรับความจริงนี้

ต้องใช้เวลาออกจากโหมดนี้ แล้วยอมรับความจริง

ขั้น Denial ถ้านานเกินไป ก็จะหายช้า เพราะยังไม่สามารถเริ่มกระบวนการรักษา

ถ้าไม่ยอมรับความจริงว่ามีปัญหา ก็ไปต่อไม่ได้

ปฏิกิริยาขั้นต่อมาคือความโกรธ คนไข้มักบอกตัวเองว่า “ทำไมต้องเป็นเรา?”

“เราทำอะไรผิดหรือจึงซวยอย่างนี้?”

“ชาติก่อนเราทำกรรมอะไรไว้?” ฯลฯ

ปฏิกิริยาต่อมาอีกคือความกลัว วิตกจริต และสิ้นหวัง

ทั้งหมดนี้เป็นปฏิกิริยาพื้นฐานของมนุษย์ทั่วไป

สิ่งแรกที่พึงกระทำคือตั้งสติ เมื่อสติคืนมาก็ให้รีบออกจากโหมดปฏิเสธโดยเร็วที่สุด ยอมรับว่านี่คือปัญหา เกิดขึ้นมาแล้ว

หลังจากนั้นก็อาจมองแบบพุทธ เป็นทางหนึ่งที่ผมเคยได้ใช้และได้ผล

นั่นคือมองและเข้าใจว่าทุกสิ่งในโลกเกิดและดับ ไม่มีอะไรยั่งยืนตลอดกาล แม้กระทั่งความทุกข์

ดังนั้นไม่ต้องหนีความรู้สึกทุกข์ ไม่ต้องแกล้งลืม ให้เผชิญหน้ากับมัน มองมันตรง ๆ และเฝ้าดูมันเคลื่อนผ่านไป

เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป

ท่องในใจว่า It will pass.

วันนี้ความรู้สึกทุกข์อาจลดจากเมื่อวานนี้ 1 อะตอม ก็ไม่เป็นไร พรุ่งนี้มันก็จะลดลงอีก 1 อะตอม

ลดลงมาตั้งสองอะตอมแล้ว!

เป็นเช่นนี้ไปเรื่อย ๆ จนเราหาย

อีกอุบายหนึ่งคือเปลี่ยนมุมมอง อาจจะปล่อยวางปัญหานี้ได้ง่ายขึ้น

คนส่วนใหญ่เมื่อเจอประสบการณ์รักเลิกร้างลาจาก มักจะมองตัวเองเป็นศูนย์กลางของจักรวาล มองว่าตัวเองเป็นฝ่ายเจ็บ ร้าวรานแต่เพียงผู้เดียว เพลงตัดพ้อคร่ำครวญจึงขายได้ตลอดกาล

ไม่ค่อยคิดว่าอีกฝ่ายก็อาจเจ็บปวดและร้าวรานได้เช่นกัน

ดังนั้นลองเปลี่ยนมุมมอง อย่าใช้ตัวเองเป็นศูนย์กลาง มองอีกฝ่ายบ้าง มีเมตตากับเขา

ลองมองใหม่ว่า การที่อีกฝ่ายมีความสุขกว่าที่จากเราไป ก็คือสิ่งที่เราควรยินดีกับอีกฝ่าย ไม่ใช่มองแต่ด้านทุกข์ของตัวเอง ใครจะรู้ อีกฝ่ายก็อาจกำลังทุกข์เช่นกัน

อ้าว! ก็ไหนเคยบอกว่ารักเขาไง ถ้ารักจริง ก็น่าจะยินดีกับเขาที่มีความสุข แม้ว่าความสุขของเขาไม่มีเราอยู่ด้วย

ความทุกข์ในโลกนี้หายได้ด้วยความเข้าใจ เพราะความทุกข์ทั้งหลายในโลกมาจากการปรุงแต่ง เมื่อเข้าใจ ก็หยุดการปรุงแต่ง

หยุดปรุงแต่งเมื่อไร ก็หยุดทุกข์เมื่อนั้น

และอดทน เฝ้ามองมันสลายไป

It will pass.

เพราะไม่มีทุกข์ใดยั่งยืนยงตลอดกาลนาน

วินทร์ เลียววาริณ
26-6-25

.....................................
จาก เหตุผลที่ตื่นขึ้นมาในตอนเช้า
56 บทความกำลังใจ ราคาเพียง 200 บาท = บทความละ 3.5 บาท (ไม่คิดค่าส่ง)
หนังสือหมดเมื่อไร จะไม่ตีพิมพ์ใหม่แล้ว

คุยเรื่องสงครามในตะวันออกกลางมาหลายบท ผู้อ่านหลายท่านขอให้เขียนเรื่องสงครามยูเครนบ้าง

เขียนน่ะเขียนได้ แต่ที่ผมเขียนเป็นข้อมูลอีกชุดหนึ่ง ผมจะเล่าที่มาของสงครามตามข้อเท็จจริงในประวัติศาสตร​์ โดยไม่มีความรู้สึกส่วนตัว ว่ากันที่หลักฐานล้วนๆ ไม่งั้นก็ไม่รู้ว่าเราศึกษาประวัติศาสตร์ไปทำไม จริงไหม? ผู้อ่านคงต้องวิเคราะห์เองว่าความจริงเป็นอย่างไร เพราะสิ่งที่เขียนอาจไม่ตรงใจผู้อ่านที่ได้รับข้อมูลอีกชุดหนึ่ง

สงครามยูเครนไม่ได้เพิ่งเริ่มในปี 2022 มันโยงไปถึงก่อนยูเครนจะตั้งเป็นประเทศเสียอีก

ก่อนอื่นเราต้องรู้ว่า โซเวียตกับรัสเซียไม่เหมือนกัน

ถ้าพูดถึงรัสเซีย หมายถึงประเทศรัสเซียในตอนนี้ ปกครองโดยปูติน ถ้าพูดถึงโซเวียต หมายถึงสหภาพโซเวียต (The Union of Soviet Socialist Republics - USSR) ซึ่งรวมประเทศต่างๆ ร้อยพ่อพันแม่เข้าด้วยกันมาตั้งแต่ปี 1922 ไม่กี่ปีหลังปฏิวัติบอลเชวิกโดยเลนิน แล้วปกครองเหมารวมด้วยระบอบคอมมิวนิสต์ เป็นประเทศที่ใหญ่ที่สุดในโลกในเวลานั้น และประธานาธิบดีเรแกนเรียกมันว่า evil empire (จักรวรรดิปิศาจ)

จะว่าไปแล้ว โซเวียตก็เป็น evil empire จริงๆ หลังจากเลนินตาย สตาลินส่งคนไปใช้ขวานจามหัวทร็อตสกี้คู่แข่งทางการเมือง ขึ้นครองตำแหน่ง ก่อตั้งสหภาพโซเวียต หมายจะเปลี่ยนทั้งโลกเป็นสีแดง ด้วยองค์การโคมินเทิร์น (Comintern หรือ Communist International) สตาลินฆ่าคนตายไปหลายสิบล้านคน ชาวโลกกลัวคอมมิวนิสต์กันหัวหด

ในสงครามโลกครั้งที่สอง สตาลินโชคดีที่เข้าถูกฝ่าย ร่วมกับตะวันตกรบกับฮิตเลอร์ จึงอยู่ฝ่ายชนะสงคราม หลังจากสงครามโลกจบ ก็เกิดสงครามเย็นทันที อเมริกากลัวโซเวียตจะเปลี่ยนโลกเป็นคอมมิวนิสต์ทั้งหมด จึงตั้งองค์การ NATO ขึ้นมารับมือในปี 1949 โซเวียตก็ตั้งบ้างคือกลุ่ม Warsaw Pact

ในปี 1985 กอร์บาชอฟขึ้นมาเป็นผู้นำ มีอาการคล้ายเติ้งเสี่ยวผิงตอนขึ้นเป็นผู้นำจีน คือมองซ้ายมองขวา บ้านเมืองยากจน ดูท่าไปไม่รอด เห็นชัดว่าระบอบคอมมิวนิสต์ไม่เวิร์ก เติ้งเสี่ยวผิงดัดแปลงสิงคโปร์โมเดลมาใช้ ส่วนกอร์บาชอฟตั้งนโยบาย Glasnost (โปร่งใส) และ Perestroika (ปรับโครงสร้างใหม่)

ถึงจุดนี้ฝ่ายตะวันตกก็เอาใจช่วยกอร์บาชอฟเต็มที่ พยายามให้โซเวียตรัสเซียสลายตัวด้วยดี

ความล่มสลายของสหภาพโซเวียตเกิดมาจากหลายสาเหตุ แต่ไม่ใช่เพราะอเมริกาชนะสงครามเย็นอย่างที่ชอบเคลมกัน โซเวียตล้มด้วยตัวมันเอง ประการหนึ่ง คอมมิวนิสต์เป็นระบอบที่ไม่เหมาะกับมนุษย์ คนทำงานกับคนไม่ทำงานกินข้าวชามเท่ากัน ทำให้ไม่มีการคิดค้นอะไรออกมาให้เหนื่อยเปล่า

ประการหนึ่ง โซเวียตผลาญเงินไปกับอาวุธมากมาย เศรษฐกิจไปไม่รอด และอีกประการหนึ่ง โซเวียตใหญ่เกินไป ประกอบด้วยหลายรัฐที่ไม่มีอะไรเหมือนกัน

ประธานาธิบดีจอร์จ บุช คนพ่อ ให้สัญญากับกอร์บาชอฟที่ Malta Summit ในเดือนธันวาคม 1989 ว่าสหรัฐฯจะไม่ฉวยโอกาสทำลายผลประโยชน์ของโซเวียต บุชบอกว่า “I have not jumped up and down on the Berlin Wall.”

ในวันที่ 9 กุมภาพันธ์ 1990 เจมส์ เบเกอร์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ ให้สัญญากับกอร์บาชอฟว่า “Not one inch eastward” หลังจากกอร์บาชอฟกลัวว่า NATO คิดฉวยโอกาสขยายตัวไปทางตะวันออก

“Not one inch eastward” เป็นคำยืนยันว่าสหรัฐฯจะไม่เคลื่อนกำลังหรืออิทธิพลของ NATO เข้าไปทางรัสเซียแม้แต่นิ้วเดียว

เจมส์ เบเกอร์ ไม่ได้สัญญาครั้งเดียว แต่พูดวลี “Not one inch eastward” ถึงสามรอบ มีบันทึกไว้ในประวัติศาสตร์

เบเกอร์บอกกอร์บาชอฟว่า “The Americans understood that not only for the Soviet Union but for other European countries as well it is important to have guarantees that if the United States keeps its presence in Germany within the framework of NATO, not an inch of NATO’s present military jurisdiction will spread in an eastern direction.”

คำสัญญาของผู้นำอเมริกันทำให้กอร์บาชอฟยอมปิดบริษัทโซเวียต

ในที่สุดในเดือนธันวาคม 1991 อาณาจักรโซเวียตอันยิ่งใหญ่ก็ล้ม กำแพงเบอร์ลินถูกทุบทิ้งก่อนหน้านั้นไม่นาน หลายแคว้นแยกออกไปเป็นประเทศใหม่ รวมทั้งยูเครน และรับรู้กันทั้งสองฝ่ายว่ายูเครนจะทำหน้าที่เป็นรัฐกันชน สหรัฐฯและฝ่ายตะวันตกจะไม่เข้าไปประชิดพรมแดนรัสเซีย เหมือนกรณีโซเวียตไปตั้งฐานขีปนาวุธที่คิวบาจ่อคอหอยสหรัฐฯในสมัยเคนเนดี

Warsaw Pact ยุติไปโดยปริยาย แต่ NATO ยังไม่ยอมเลิก แม้ว่าไม่มีความจำเป็นต้องทำสงครามเย็นอีกแล้ว

ปัญหาของสหรัฐฯคือ ผู้นำคนใหม่ไม่รักษาคำสัญญาของผู้นำคนเก่า ตัวอย่างที่ชัดเจนก็คือกรณีนิกสันสัญญายอมรับจีนเดียว แต่ประธานาธิบดีคนหลังๆ ผลักดันให้ไต้หวันเป็นเอกราช เพื่อใช้เป็นหมากเล่นงานจีน

ในกรณีนี้ สหรัฐฯก็กลืนน้ำลายตัวเอง ฉีกคำสัญญา “Not one inch eastward” จนกลายเป็นสงครามยูเครน

ดังนั้นว่ากันแฟร์ๆ เมื่อปูตินอ้างคำสัญญา “Not one inch eastward” การบุกยูเครนก็เป็นความชอบธรรม เพราะอเมริกาเป็นฝ่ายฉีกสัญญา

เอาละ เราย่อมได้ยินบทวิเคราะห์จำนวนมากที่ว่า ปูตินกระสันจะเป็นเจ้าโลก ก่อสงครามเพราะต้องการรื้อฟื้นความยิ่งใหญ่ของสหภาพโซเวียตขึ้นมาใหม่ ในใจลึกๆ ปูตินอาจจะมีความคิดอยากเป็นสตาลิน หรือลอร์ดเซารอน หรือธานอส แล้วใช้ “Not one inch eastward” เป็นข้ออ้าง นี่ย่อมเป็นไปได้ แต่มีข้อแย้งสองจุดที่หักล้างทฤษฎีนี้

ข้อหนึ่งคือเมื่อบุกยูเครนได้ไม่นาน ปูตินขอเจรจาสันติภาพมากกว่าหนึ่งครั้ง เปิดโอกาสให้ยูเครนเปลี่ยนใจ โดยมีข้อแม้ว่ายูเครนต้องไม่เข้าองค์การ NATO ชั่วกาลปาวสาน การเจรจาเกือบบรรลุผล แต่ฝ่ายตะวันตกขวางในนาทีสุดท้าย บอกให้ยูเครนสู้ต่อไป จะส่งอาวุธให้

ข้อสอง ว่ากันว่าปูตินมีไอคิวสูงถึง 150 ทว่าแม้แต่คนโง่กว่าปูตินที่ศึกษาประวัติศาสตร์ ก็รู้ว่าระบอบคอมมิวนิสต์ไม่เวิร์ก โลกเราตอนนี้มีระบอบคอมมิวนิสต์แค่ชื่อเท่านั้น ในภาคปฏิบัติไม่ใช่ ไม่งั้นจีนคงไม่มีมหาเศรษฐีระดับโลก และไม่เดินมาทาง "แมวดำแมวขาวไม่สำคัญ" ในคหสต. ผมไม่คิดว่าปูตินจะฉลาดน้อยเดินไปในทิศนี้ เพราะประวัติศาสตร์ก็ชี้ชัดเจนแล้วว่า มหาประเทศโซเวียตที่มีร้อยพ่อพันแม่ไปไม่รอด มันหนักเกินไป

ดังนั้นผู้อ่านก็ต้องขบคิดเอาเองว่า สงครามยูเครนเกิดขึ้นมาเพราะอะไร และใครกันแน่คือ evil empire

แต่ท้ายที่สุดแล้ว สภาพประเทศล่มสลายของยูเครนตอนนี้ ซึ่งเห็นชัดว่าต้องใช้เวลาหลายสิบปีฟื้นฟู อาจทำให้ชาวยูเครนต้องถามตัวเองว่า "กูบ่อสื่อจ่อหรือเปล่า" ยังจะยืนยันเข้าเป็นสมาชิก NATO แล้วบ้านเมืองพัง หรือดำรงความเป็นรัฐกันชนเหมือนเดิม ทุกอย่างเหมือนเดิม

บทเรียนแรกคือ อย่าใช้บ้านตัวเองเป็นสนามรบของคนอื่น

และบทเรียนที่สองซึ่งใช้ได้กับทุกประเทศ : "เลือกผู้นำผิด คิดจนประเทศพัง"

วินทร์ เลียววาริณ
26-6-25